Trong Đạo Mẫu, Tứ Phủ Thánh Cậu đứng sau Ngũ Vị Tôn Quan, Tứ Phủ Thánh Chầu, Tứ Phủ Quan Hoàng, Tứ Phủ Thánh Cô.
Tứ Phủ Thánh Cậu gồm có 12 Thánh Cậu. Các Thánh Cậu là các hình tượng nam thiếu niên, nhanh nhẹ, xông xáo, mạnh mẽ, hiếu động và thường là hầu cận của một vị thánh quan trong Tứ Phủ Quan Hoàng. Thân thế, thần tích về các Thánh Cậu trong Tứ Phủ Thánh Cậu hầu như không có tài liệu ghi chép lại.
Tứ Phủ Thánh Cậu về quy định thì có 12 Cậu, nhưng việc xác định các cậu được thờ chính ở những đền nào thì không cụ thể. Thường thì các cậu ngự tại Lầu Cậu tại các đền phủ. Trong lầu cậu thường có thể thờ tượng một cậu hay nhiều cậu. Cậu hầu ai trong đền thì hầu như không có sự tích như các cô bé. Chính thế, cậu nào ngự ở đền phủ nào thì được gọi là cậu bản đền của đền phủ đó.
Đền thờ riêng của các cậu trong Tứ Phủ Thánh Cậu hầu như rất ít so với đền thờ các cô trong Tứ Phủ Thánh Cô. Trong Đạo Mẫu, hình tượng các cậu mờ nhạt hơn rất nhiều so với các cô. Thậm chí khi hầu đồng, các cô vẫn được hầu nhiều hơn, các cậu luôn hầu sau các cô. Cũng có thể việc này là do ảnh hưởng văn hóa Mẫu hệ từ thời thượng cổ.
Các cậu thường hầu cận các Quan Hoàng trong Tứ Phủ Quan Hoàng và khi đó tên các cậu được đi theo tên ngôi thứ của các Quan Hoàng và chính là Cậu Bản Đền. Ví dụ: Đền Quan Hoàng Bơ Phủ có Cậu Hoàng Bơ Phủ. Tuy nhiên, tại các đền thờ Mẫu, thờ Cô, thờ Chầu hay thờ các Quan Lớn trong Ngũ Vị Tôn Ông thì Lầu Cậu thường là thờ Cậu Bé Bản Đền.
Các cậu trong Tứ Phủ Thánh Cậu thường được coi là các Hoàng Tử nơi chốn thiên cung được Vua Cha Ngọc Hoàng cử xuống hạ giới để giúp dân an cư, lạc nghiệp hay dẹp giặc và được đón về trời khi còn tuổi thiếu niên, hoặc được đưa xuống hầu cận các vị quan. Nhưng đôi khi các cậu được coi là các cậu hầu cận một vị quan nào đó, hay nổi danh vì giúp dân, giúp nước chứ không cứ là Hoàng Tử chốn thiên cung được phái xuống. Ví dụ: Cậu bé Trường Sinh nơi Đền Cậu Tây Thiên.
Các cậu thường hay giáng đồng là các cậu: Cậu Hoàng Cả, cậu Hoàng Đôi, Cậu Hoàng Bơ, Cậu Hoàng Tư, Cậu Bé. Còn các cậu khác hầu như không giáng đồng.
Tứ Phủ Thánh Cậu gồm có 12 Thánh Cậu. Các Thánh Cậu là các hình tượng nam thiếu niên, nhanh nhẹ, xông xáo, mạnh mẽ, hiếu động và thường là hầu cận của một vị thánh quan trong Tứ Phủ Quan Hoàng. Thân thế, thần tích về các Thánh Cậu trong Tứ Phủ Thánh Cậu hầu như không có tài liệu ghi chép lại.
Tứ Phủ Thánh Cậu về quy định thì có 12 Cậu, nhưng việc xác định các cậu được thờ chính ở những đền nào thì không cụ thể. Thường thì các cậu ngự tại Lầu Cậu tại các đền phủ. Trong lầu cậu thường có thể thờ tượng một cậu hay nhiều cậu. Cậu hầu ai trong đền thì hầu như không có sự tích như các cô bé. Chính thế, cậu nào ngự ở đền phủ nào thì được gọi là cậu bản đền của đền phủ đó.
Đền thờ riêng của các cậu trong Tứ Phủ Thánh Cậu hầu như rất ít so với đền thờ các cô trong Tứ Phủ Thánh Cô. Trong Đạo Mẫu, hình tượng các cậu mờ nhạt hơn rất nhiều so với các cô. Thậm chí khi hầu đồng, các cô vẫn được hầu nhiều hơn, các cậu luôn hầu sau các cô. Cũng có thể việc này là do ảnh hưởng văn hóa Mẫu hệ từ thời thượng cổ.
Các cậu thường hầu cận các Quan Hoàng trong Tứ Phủ Quan Hoàng và khi đó tên các cậu được đi theo tên ngôi thứ của các Quan Hoàng và chính là Cậu Bản Đền. Ví dụ: Đền Quan Hoàng Bơ Phủ có Cậu Hoàng Bơ Phủ. Tuy nhiên, tại các đền thờ Mẫu, thờ Cô, thờ Chầu hay thờ các Quan Lớn trong Ngũ Vị Tôn Ông thì Lầu Cậu thường là thờ Cậu Bé Bản Đền.
Các cậu trong Tứ Phủ Thánh Cậu thường được coi là các Hoàng Tử nơi chốn thiên cung được Vua Cha Ngọc Hoàng cử xuống hạ giới để giúp dân an cư, lạc nghiệp hay dẹp giặc và được đón về trời khi còn tuổi thiếu niên, hoặc được đưa xuống hầu cận các vị quan. Nhưng đôi khi các cậu được coi là các cậu hầu cận một vị quan nào đó, hay nổi danh vì giúp dân, giúp nước chứ không cứ là Hoàng Tử chốn thiên cung được phái xuống. Ví dụ: Cậu bé Trường Sinh nơi Đền Cậu Tây Thiên.
Các cậu thường hay giáng đồng là các cậu: Cậu Hoàng Cả, cậu Hoàng Đôi, Cậu Hoàng Bơ, Cậu Hoàng Tư, Cậu Bé. Còn các cậu khác hầu như không giáng đồng.
 |
| Hầu giá Cậu Hoàng |
Trang phục của các Cậu khi giáng hầu thường giống nhau: Áo cánh, đầu vấn khăn đầu rìu, chân quấn xà cạp, đi hài thêu hoa...và chỉ khác nhau ở mầu áo theo ngôi vị mà thôi. Trong diễn xướng, các cậu thường múa hèo, múa gậy, bắn cung, nhảy ngựa...và hò reo vang lừng. Riêng Cậu Bơ Thoải thì có chèo đò, hay giăng lưới bắt cá.
Các Thánh Cậu là ngôi thấp nhất trong Tứ Phủ, và cũng rất ít người biết đến các Cậu. Rất ít các cậu trong Tứ Phủ Thánh Cậu được thờ riêng một đền phủ.
Nổi tiếng nhất trong Tứ Phủ Thánh Cậu có lẽ chỉ có: Cậu bé Đồi Ngang ở Phủ Đồi Ngang. Cậu bé Đồi Ngang được coi là con của Thánh Mẫu Liễu Hạnh khi Mẫu giang sinh lần thứ ba. Ngoài ra, có thể kể đến Cậu bé Lệch ở Cung Mẫu tại đền Trần Triều ở khu du lịch tâm linh đền Suối Mỡ.
Các Thánh Cậu là ngôi thấp nhất trong Tứ Phủ, và cũng rất ít người biết đến các Cậu. Rất ít các cậu trong Tứ Phủ Thánh Cậu được thờ riêng một đền phủ.
Nổi tiếng nhất trong Tứ Phủ Thánh Cậu có lẽ chỉ có: Cậu bé Đồi Ngang ở Phủ Đồi Ngang. Cậu bé Đồi Ngang được coi là con của Thánh Mẫu Liễu Hạnh khi Mẫu giang sinh lần thứ ba. Ngoài ra, có thể kể đến Cậu bé Lệch ở Cung Mẫu tại đền Trần Triều ở khu du lịch tâm linh đền Suối Mỡ.
