Chúa Thác Bờ được thờ chính tại Đền Vầy Nưa, xã Vầy Nưa, huyện Đà Bắc. Chúa Thác Bờ không thuộc Tứ Phủ, nhưng Chúa Thác Bờ lại được các con nhanh đệ tử coi như thánh chúa trong tứ phủ.
 |
| Đền Chúa Thác Bờ Vầy Nưa |
Theo truyền thuyết, Bà chúa Thác Bờ là hiện thân của hai bà: Bà Đinh Thị Vân – người Mường và một bà người Dao ở Vầy Nưa (không rõ tên), có công giúp vua Lê Lợi về quân lương, thuyền mảng vượt thác Bờ tiến quân lên Mường Lễ, Sơn La dẹp loạn tại Đèo Cát Hãn.
Sau khi mất, hai bà thường hiển linh giúp dân vượt thác an toàn, phù hộ cho trăm dân trong vùng mưa thuận, gió hòa. Bởi vậy, nhân dân trong vùng phong cả hai bà là Bà chúa Thác Bờ và lập đền thờ phụng. Như vậy Chúa Thác Bờ là hóa thân của 2 nữ tướng người Mường và người Dao.
Gốc tích về 2 ngôi đền thờ Chúa Thác Bờ
Trước đây tại xã Hào Tráng, huyện Đà Bắc có một ngôi miếu và một ngôi đền đều cùng thờ Chúa Thác Bờ. Ngôi miếu và ngôi đền đều có một Thủ nhang riêng. Khi nhà nước đắp đập thủy điện Hòa Bình, thủ nhanh ngôi miếu đưa miếu lên đất Thung Nai, Cao Phong và phát triển thành Đền Chúa Thác Bờ Thung Nai, còn thủ nhanh đền cổ đưa đền lên đất Vầy Nưa, Đà Bắc và trở thành Đền Chúa Thác Bờ Vầy Nưa. Hiện nay, trong hai đền mới có đền Vầy Nưa được công nhận là Di Tích Lịch Sử và đang được nhà nước đầu tư xây dựng bia Lê Lợi, nằm cách đền 500 m.
Như vậy, cả hai ngôi đền đều thờ Chúa Thác Bờ chứ không phải Đền Thung Nai thờ Chúa Thác Bờ còn đền Vầy Nưa thờ Cô bé Thác Bờ như mọi người lầm tưởng. Ngoài ra, có người cho rằng Đền Thung Nai là thờ bà chúa người Dao, còn bên Đền Vầy Nưa thờ bà chúa người Mường. Đây là một quan niệm hết sức sai lầm, lệch lạc. Bà Chúa Thác Bờ là sự hóa thân của cả hai bà người Dao và bà người Mường chứa không tách bạch là hiện thân của riêng bà nào. Ý kiến mỗi đền thờ một bà là trái với sắc phong của vua Lê Lợi và phá hoại tình cảm bền chặt lâu đời của cộng đồng người Dao, người Mường nơi đây.
Đâu là nơi thờ chính của Chúa Thác Bờ
Theo nghiên cứu của Sở VHTT Hòa Bình trên cơ sở lịch sử và các di vật còn lưu (Tượng cổ của Chúa Thác Bờ và chuông cổ) thì đã xác định Đền Vầy Nưa là xuất phát từ ngôi đền cổ. Nhờ đó đền Vầy Nưa đã được công nhận là di tích lịch sử và nhà nước đứng ra quản lý. Hiện đã có dự án trùng tư Đền Vầy Nưa. Như vậy, Đền Vầy Nưa là nơi thờ chính của Chúa Thác Bờ.
Như vậy, cả hai ngôi đền đều thờ Chúa Thác Bờ chứ không phải Đền Thung Nai thờ Chúa Thác Bờ còn đền Vầy Nưa thờ Cô bé Thác Bờ như mọi người lầm tưởng. Ngoài ra, có người cho rằng Đền Thung Nai là thờ bà chúa người Dao, còn bên Đền Vầy Nưa thờ bà chúa người Mường. Đây là một quan niệm hết sức sai lầm, lệch lạc. Bà Chúa Thác Bờ là sự hóa thân của cả hai bà người Dao và bà người Mường chứa không tách bạch là hiện thân của riêng bà nào. Ý kiến mỗi đền thờ một bà là trái với sắc phong của vua Lê Lợi và phá hoại tình cảm bền chặt lâu đời của cộng đồng người Dao, người Mường nơi đây.
Đâu là nơi thờ chính của Chúa Thác Bờ
Theo nghiên cứu của Sở VHTT Hòa Bình trên cơ sở lịch sử và các di vật còn lưu (Tượng cổ của Chúa Thác Bờ và chuông cổ) thì đã xác định Đền Vầy Nưa là xuất phát từ ngôi đền cổ. Nhờ đó đền Vầy Nưa đã được công nhận là di tích lịch sử và nhà nước đứng ra quản lý. Hiện đã có dự án trùng tư Đền Vầy Nưa. Như vậy, Đền Vầy Nưa là nơi thờ chính của Chúa Thác Bờ.
Đền Chúa Thác Bờ Vầy Nưa bên huyện Đà Bắc
Đền Vầy Nưa nằm trên đỉnh đồi Hang Thần ở xóm Phố Bờ, Vầy Nưa. Từ dưới bến thuyền du khách phải leo hơn 100 bậc, sau đó theo một triền dốc thoải mới mới đến nơi. Đền gồm 3 gian, mái đền bằng bê tông cốt thép, được thiết kế theo kiểu vòm cuốn và kiến trúc mặt bằng hình chữ đinh gồm: Nhà Đại Bái và nhà Hậu cung, phía trước đền gồm 5 cửa (ngũ quan). Hiện nay tại di tích này còn lưu giữ được một quả chuông đồng được đúc vào tháng 2, năm Thành Thái thứ 6.
Đền Chúa Thác Bờ Vậy Nưa thuộc nhà nước quản lý nên việc xây dựng phải tuân thủ theo quy hoạch nên có vẻ chưa tố hảo bằng bên đền Thung Nai. Đền Thung Nai do tư nhân nên việc tu bổ cũng nhanh hơn.
Hiện Đền Chúa Thác Bờ Vầy Nưa đang được nhà nước đầu tư hàng chục tỷ đồng để xây dựng khu tưởng niệm Bia Lê Lợi.
Đền Chúa Thác Bờ Vậy Nưa thuộc nhà nước quản lý nên việc xây dựng phải tuân thủ theo quy hoạch nên có vẻ chưa tố hảo bằng bên đền Thung Nai. Đền Thung Nai do tư nhân nên việc tu bổ cũng nhanh hơn.
Hiện Đền Chúa Thác Bờ Vầy Nưa đang được nhà nước đầu tư hàng chục tỷ đồng để xây dựng khu tưởng niệm Bia Lê Lợi.
Đền Chúa Thác Bờ Thung Nai bên huyện Cao Phong
Đền tọa lạc trên sườn đồi Sầm Lông, thuộc xóm Đền, Thung Nai, Cao Phong. Trước đây đền Thác Bờ Thung Nai chỉ là một ngôi miếu chủ yếu được dựng lên từ tranh, tre, nứa, lá ngay dưới chân Thác Bờ. Sau này, do Nhà máy thủy điện Hòa Bình trên Sông Đà khởi công xây dựng nên ngôi đền phải di rời lên sườn núi ngay cạnh bờ sông.
Ngoài thờ bà Chúa Thác Bờ, đền hiện nay còn thờ các vị thần, thánh trong tín ngưỡng dân gian người Việt như: Công đồng quan lớn, Ngũ vị Tôn ông; bà chúa Sơn Trang (Động Sơn Trang); Tứ phủ Thánh cô, Tứ phủ Thánh cậu; Đức Đại vương Trần Quốc Tuấn; Tứ phủ Chầu bà; Tam toà Thánh Mẫu...
 |
| Đền Chúa Thác Bờ Thung Nai khi nước đầy |
Hành trình đến khu du lịch tâm linh Thác Bờ
Đền Chúa Thung Nai, đền Chúa Vầy Nưa, hai ngôi đền tuy hai huyện khác nhau nhưng chỉ cách nhau khoảng gần 20 phút đi thuyền. Vừa đi lễ, vừa thưởng ngoạn phong cảnh hữu tình của vô vàn đảo đá nhấp nhô trên mặt nước, du khách sẽ thấy lòng mình bình yên. Hành lễ xong, khó ai có thể cưỡng lại sự hấp dẫn của những xiên cá nướng sông Đà vàng ruộm, thơm lừng bày bán phía chân đền.
Đền Chúa Thung Nai, đền Chúa Vầy Nưa, hai ngôi đền tuy hai huyện khác nhau nhưng chỉ cách nhau khoảng gần 20 phút đi thuyền. Vừa đi lễ, vừa thưởng ngoạn phong cảnh hữu tình của vô vàn đảo đá nhấp nhô trên mặt nước, du khách sẽ thấy lòng mình bình yên. Hành lễ xong, khó ai có thể cưỡng lại sự hấp dẫn của những xiên cá nướng sông Đà vàng ruộm, thơm lừng bày bán phía chân đền.
Khi đã ấm lòng và thụ hưởng lộc dâng, chuyến du xuân sẽ tiếp tục với hành trình du lịch lòng hồ sông Đà và mãn nhãn với tiên cảnh trong lòng Động Thác Bờ. Cả rừng nhũ đá trong động đua nhau mọc lên, vươn xuống, với vô vàn hình thù lạ mắt khiến du khách đến thăm không khỏi sững sờ, choáng ngợp. Trong động có đặt bàn thờ Quan thế âm Bồ tát, Phật tổ quan âm và Bác Hồ, bạn cũng có thể thành tâm lễ viếng.
Cách Hà Nội 110 km, khu du lịch thắng cảnh tâm linh Thác Bờ là điểm du lịch tâm linh lý tưởng và hấp dẫn với du khách trong dịp đầu năm.