Theo truyền thuyết về Quan Hoàng Bẩy
Vào cuối thời Lê ( Niên hiệu Cảnh Hưng 1740 - 1786 ), ở khắp vùng Phủ Quy Hoá giặc cướp Trung quốc tràn sang cướp phá. Trước tình hình đó Triều đình cử danh tướng họ Nguyễn tức Nguyễn Hoàng Bẩy lên trấn thủ vùng biên ải, tiến dọc theo sông Hồng đánh đuổi quân giặc và củng cố xây dựng Bảo Hà thành một căn cứ quân sự lớn bảo vệ biên cương Tổ quốc.
Tại đây Quan Hoàng Bẩy tổ chức thành các Thổ Ty, Tù trưởng, luyện tập cho quân sĩ. Ông làm Thống lĩnh cho cả quân Thủy, Quân Bộ tiến đánh Lào Cai, đuổi quân giặc chạy sang vùng Vân Nam.
Sau khi giải phóng Phủ Quy Hoá, Quan Hoàng Bẩy chiêu dụ các Thổ hào địa phương, đón người Dao, người Thổ và đặc biệt là người Nùng áo xanh tới khẩn điền, khai mỏ xây dựng quê hương. Với công đức và chi khí dũng cảm chống giặc ngoại xâm, giữ yên bờ cõi, nhiều truyền thuyết dân gian đã ca ngợi Ông. Nhân dân tạc dạ ghi công Ông cho ngàn đời sau. Trong một trận chiến đấu không cân sức với quân xâm lược phương Bắc, viên Tướng thứ Bảy của Triều đình đã anh dũng hy sinh. Xác của Ông trôi theo dòng nườc sông Hồng tới Bảo Hà (Nơi ngôi Đền hiện nay ) thì dạt vào bờ. Nhân dân trong vùng ngậm ngùi thương nhớ, đưa xác Ông chôn cất tại đây và lập Đền thờ để tưởng nhớ công tích của một người anh hùng. Các Triều Vua Minh Mệnh, Thiệu Trị đã phong tặng Ông danh hiệu " Trấn an Hiển Liệt ", các Triều nhà Nguyễn sắc phong cho Ông là: Thần Vệ Quốc " .
